HET PLANETARIUM IN FRANEKER, BEN JIJ ER AL EENS GEWEEST?

Het planetarium in Franeker is een prachtig, leuk en leerzaam uitje voor jong en oud. Het planetarium is letterlijk en figuurlijk waar het allemaal om draait. De planetarium kamer is het model van de zon met 6 planeten die daar omheen draaien. Deze werkt nog steeds en is daarmee het oudste werkende planetarium ter wereld! Super vet dus als je beseft dat dit in het prachtige Friesland ligt. Het planetarium Franeker is een aanrader voor iedereen. Lees zeker deze blog verder!

WAT IS HET PLANETARIUM IN FRANEKER?

Wat is een planetarium? Een planetarium is een apparaat waarmee je de sterrenhemel kunt bekijken Vroeger dus een mechanisch schaalmodel van het zonnestelsel. Zo ook die van Eise Eisinga. Het planetarium van Eise Eisinga is dus mechanisch en wordt aangedreven door een slingeruurwerk. Een slingeruurwerk is een uurwerk waarvan de regelmatige loop door een heen en weer bewegende slinger wordt gereguleerd. Misschien net zoals de oude wandklok bij jouw opa en oma. Zolang de uitwendige krachten die op de slinger werken klein zijn ten opzichte van de zwaartekracht, zal deze slinger praktisch bewegen voor een constante tijd.

planetarium in Franeker planeten

Wie was Eise Eisinga?

Eise Eisinga was een hoogbegaafd kind dat geboren werd op 21 februari 1744 in het Friese dorpje Dronrijp. (Lees ook: 11 steden in Friesland) In die tijd was het normaal dat de kinderen thuis aan het werk gingen, zo ook Eise. Hij werkte thuis bij de wolkammerrij van zijn vader. Naast dat hij in de wolkammerrij werkte was hij op vroege leeftijd ook al geïnteresseerd in het heelal en de sterrenkunde. Op jonge leeftijd las hij al met Willem Wijtses de wiskundeboeken van Euclides, een hellenistische wiskundige. Op 8 mei in 1774 vond een bijzondere samenstand van de planeten, wat het einde der tijden zou betekenen.

Dit alles omdat deze samenstand de aarde uit haar baan zou trekken waardoor deze in de zon zou verbranden. Gelukkig had Eise veel verstand van de sterren en wist daarom ook dat dit verhaal niet klopte. Om de paniekerige mensen gerust te stellen bouwde hij in zijn woonkamer een juist beeld van het zonnestelsel.

Wat maakt het Planetarium in Franeker zo bijzonder?

Wat maakt het Eise Eisinga planetarium zo bijzonder? Dat is de techniek die achter dit planetarium zit. Dit vanwege de slingerklok met radarwerk en tandwielen. Door de grote van deze tandwielen en het juiste meetwerk draaiden deze planeten dus met hun eigen echte snelheid om de zon. Zo deed de aarde er dus 365 dagen over en Saturnus er 29 jaar over om een heel rondje om de zon te maken. Ook kun je in het planetarium de volgende dingen vinden:

  • Welke dag het vandaag is
  • Welk sterrenbeeld er op dit moment te zien is
  • Wat de huidige afstand van de maan is
  • Hoe laat de zon opkomt

Dit zijn erg leuke weetjes. In 1818 bezocht Willem 1 het planetarium en was zo onder de indruk dat hij deze liet aankopen door het rijk om dit prachtige kunstwerk te behouden voor het Nederlandse volk. In 1859 wordt dit planetarium geschonken aan de gemeente Franeker.  Wil jij meer weten over het planetarium in Franeker? Lees dan dit artikel over wat maakt het planetarium van Franeker zo uniek?